Trách nhiệm làm con trong ba ngày Tết

Sau một năm bôn ba làm ăn, những người con lại trở về để làm tròn bổn phận người con ngày Tết. Người ta bảo làm con ba ngày Tết, dụng ý muốn nói dù bận rộn, công việc nhiều đến đâu cũng nên dành thời gian bên gia đình, cha mẹ dịp cuối năm, bởi đó là thời khắc thiêng liêng cho một năm mới an lành.

“Mùng một thì ở nhà cha,

Mùng hai nhà vợ, mùng ba nhà thầy”

Câu tục ngữ nói về bon phan lam con ngay Tet đối với cha mẹ đẻ, cha mẹ vợ và thầy dạy học.

Đây đều là những người thuộc bậc cao trọng, tôn kính nhất mà kẻ làm con phải có bổn phận đi lễ Tết theo thứ tự quan trọng của ba ngày Tết.

Mùng một nhà Cha

Ngày mùng một Tết, bổn phận làm con trai là phải đến lễ Tết nhà cha mẹ đẻ trước tiên, trước khi đi chúc Tết các nơi khác.

Những người con đã lập gia đình và ở riêng thì phải cùng với vợ con về nhà cha mẹ đẻ sáng mùng một Tết để làm lễ gia tiên, chúc mừng ông bà, cha mẹ. Sau khi lễ gia tiên, con trai, con dâu và các cháu chúc mừng ông bà, cha mẹ tăng phúc tăng thọ, và tặng mỗi vị một số tiền tượng trưng, gọi là tiền mừng tuổi. Sau khi chúc Tết và mừng tuổi, họ lạy ông bà, cha mẹ mỗi người hai lạy để tỏ lòng tôn kính.

Con cái có bổn phận rất lớn đối với cha mẹ ngày Tết

Ông bà, cha mẹ vui vẻ chúc lại các con cháu, và cũng cho con cháu mỗi người một số tiền tượng trưng, gọi là tiền mừng tuổi hay tiền mở hàng, để “lấy may” trong năm mới.

Khi cha mẹ đã qua đời, ngôi nhà của cha mẹ ở trong lúc sinh thời nay do người anh cả (trưởng nam) ở để giữ việc thờ cúng tổ tiên, gọi là giữ việc hương khói (hương hỏa). Mỗi năm vào ngày mùng một Tết các con cũng phải cùng với vợ con đến nhà trưởng nam để le Tet cha me.

Mùng hai nhà vợ

Sáng mùng hai Tết, con rể có bổn phận đến nhà cha mẹ vợ, hay nhà anh trưởng vợ, nơi có bàn thờ gia tiên, để lễ Tết. Nhiều địa phương có tục mỗi người con rể làm một mâm cỗ, “cỗ đơm” gọi là đem đến cúng tổ tiên nhà vợ trong ngày này.

Tục ngữ có câu:

“Con gái là con người ta,

Con dâu mới thật mẹ cha mua về”

Vì vậy ngày xưa người con gái khi bước chân về nhà chồng được coi là con của cha mẹ chồng, nên họ phải dành ngày mùng một Tết cho việc cúng lễ bên nhà chồng. Sáng ngày mùng hai Tết họ mới được về nhà cha mẹ đẻ cùng với chồng con để lễ gia tiên nhà mình.

Mùng ba nhà thầy

Mùng ba Tết là ngày các học trò mang đồ lễ như rượu, trà, cau, bánh mứt, hay trái cây, đến làm lễ gia tiên nhà thầy. Nhưng học trò nói ở đây không phải là tất cả những ai là học trò đều phải đi lễ Tết nhà thầy trong ngày mùng ba Tết như nhiều người đã hiểu lầm. Học trò nói trong câu tục ngữ trên đây là những người đã lớn tuổi đang theo học một ông thầy thuộc bậc đại khoa, tức là những ông thầy đã đậu Tiến Sĩ, hay Trạng Nguyên (thứ hạng cao nhất trong bậc đại khoa). Những học trò này là những người sấp sửa dự kỳ thi Hương (khoa thi lấy tú tài hay cử nhân), và là những học trò cũ của thầy.

Mùng một nhà cha, mùng hai nhà vợ, mùng ba nhà thầy

Các học trò nhỏ tuổi theo học các ông đồ thì đã có cha mẹ biếu Tết thầy trước ngày Tết, và cha mẹ đi chúc Tết thầy một trong ba ngày Tết. Các học trò lớn nói trên có lệ đi chúc Tết thầy vào ngày mùng ba Tết vì không những họ đến lễ gia tiên nhà thầy và chúc Tết thầy, nhưng còn là dịp được thầy dành riêng cho họ phần lớn thì giờ trong ngày đó để được nói chuyện về văn chương, xướng họa, và ngâm vịnh trong không khí thân mật, đầm ấm của tình thầy trò trong buổi đầu xuân.

Chỉ có ngày đó mới thích hợp cho loại hội họp văn chương như thế này, vì thầy cũng như trò đã làm xong những bổn phận cá nhân trong ngày Tết. Tình thầy trò không bao giờ thể hiện thắm thiết bằng khi học trò quây quần chung quanh những mâm cỗ Tết do thầy khoản đãi.

Ðây là một vinh dự lớn lao được thầy dành riêng cho các học trò nên có nhiều học trò cũ đã có địa vị trong xã hội, dù ở những làng xa, cũng phải đi chúc Tết thầy trong ngày mùng ba Tết.

Lam con trong ba ngay Tet có thể hiểu như thế này, không phải chỉ thực hiện bổn phận của một người con trong gia đình, chúng ta còn phải thực hiện trách nhiệm đối với cha mẹ vợ và những người thầy đã dìu dắt chúng ta nên người, thành tài để có được thành công như ngày hôm nay.